تصور کنید تاریخ تکامل بشر نه تنها پیچیده‌تر، بلکه بسیار قدیمی‌تر از آن چیزی است که تا امروز می‌دانستیم. حالا، با کمک هوش مصنوعی، معمایی که هزاران سال در دل ژنوم انسان پنهان مانده بود، گشوده شده است.
پژوهشی تازه که با بهره‌گیری از ابزارهای نوین ژنتیکی و یادگیری ماشین انجام شده، از سه موج عمده آمیزش میان انسان‌های خردمند و نئاندرتال‌ها طی ۲۵۰ هزار سال گذشته پرده برداشته است. این یافته‌ها تصویری جدید و شگفت‌انگیز از تاریخ انسان ارائه می‌دهد که با بسیاری از نظریه‌های پیشین در تضاد است.
کشفی تاریخی با کمک هوش مصنوعی
پژوهشگران با استفاده از ابزار پیشرفته‌ای به نام IBDmix موفق شدند تبادلات ژنتیکی میان انسان‌ها و نئاندرتال‌ها را با دقتی بی‌سابقه ردیابی کنند. این ابزار بر پایه‌ی تکنیک‌های یادگیری ماشین توسعه یافته و برای تحلیل ژنوم نئاندرتال‌ها به کار گرفته شده است.
یافته‌ها نشان می‌دهد انسان‌های خردمند برخلاف فرضیه‌های قدیمی، نه‌تنها حدود ۵۰ هزار سال پیش، بلکه چندین‌بار پیش‌تر نیز با نئاندرتال‌ها تماس داشته‌اند و این ارتباط‌ها به انتقال ژن در ابعاد گسترده منجر شده است.
سه موج آمیزش در طول ۲۵۰ هزار سال
این مطالعه سه موج مشخص از آمیزش را نشان می‌دهد:
-
موج اول بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار سال پیش
-
موج دوم بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار سال پیش
-
موج سوم و بزرگ‌ترین موج، حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار سال پیش
این یافته‌ها فرضیه‌ی مهاجرت دیرهنگام انسان مدرن از آفریقا را به چالش می‌کشند. به‌نظر می‌رسد هومو ساپینس‌ها خیلی زودتر از آنچه تصور می‌شد از آفریقا خارج شده و به نقاط مختلف اوراسیا مهاجرت کرده‌اند.
مدت‌ها تصور می‌شد انسان مدرن در حدود ۶۰ هزار سال پیش برای نخستین‌بار از آفریقا خارج شد و سپس با نئاندرتال‌ها مواجه شد. اما پژوهش جدید نشان می‌دهد نخستین تماس‌ها ممکن است حدود ۲۵۰ هزار سال پیش رخ داده باشند.
در این چارچوب، حتی نمونه‌هایی مانند جمجمه ۲۱۰ هزار ساله کشف‌شده در یونان نیز دیگر استثنا به‌نظر نمی‌رسند، بلکه شاید تنها شواهد نادری از حضور زودهنگام هومو ساپینس‌ها در اروپا باشند.
DNA انسان در ژنوم نئاندرتال‌ها
یکی از رویکردهای متفاوت این پژوهش، تمرکز بر جست‌وجوی DNA انسان‌های خردمند در ژنوم نئاندرتال‌ها بود؛ برخلاف پژوهش‌های پیشین که به دنبال DNA نئاندرتال در انسان‌های امروزی بودند. این وارونگی در نگاه، بینش‌های تازه‌ای به همراه آورد.
به گفته جاشوا آکی، استاد ژنومیک در دانشگاه پرینستون، این پژوهش ثابت می‌کند که نئاندرتال‌ها به‌طور کامل از بین نرفته‌اند. ژن‌های آنان اکنون بخشی از ساختار ژنتیکی انسان‌های مدرن است و در واقع در ما ادامه یافته‌اند.
دلیل انقراض نئاندرتال‌ها چه بود؟
تحلیل‌های جمعیتی نشان می‌دهد نئاندرتال‌ها پیش از انقراض نهایی، مدت‌ها در معرض خطر نابودی قرار داشته‌اند. زمانی که انسان‌های مدرن وارد سرزمین‌های آن‌ها شدند، به دلیل جمعیت بیشتر، توانستند به‌تدریج در فرهنگ و ژنوم نئاندرتال‌ها غالب شوند.
در نهایت، نئاندرتال‌ها با انسان‌های مدرن ادغام شدند و به این ترتیب، خط ژنتیکی مجزای آن‌ها از میان رفت.
این پژوهش نه‌تنها گذشته را روشن‌تر می‌سازد، بلکه به‌روشنی نشان می‌دهد که ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی چگونه می‌توانند روایت‌های علمی سنتی را بازنویسی کنند. یافته‌های به‌دست‌آمده از این مدل ژنتیکی، نشان‌دهنده پیچیدگی‌های باورنکردنی در تاریخ تکامل انسان است و احتمالاً مسیرهای مهاجرت و تعاملات بین‌گونه‌ای را به‌کلی بازتعریف خواهد کرد.
در آینده نزدیک، ابزارهایی مشابه ممکن است داده‌های موجود در ژنوم سایر گونه‌های انسانی مانند دنیسوواها را نیز بازتحلیل کنند و لایه‌های پنهان بیشتری از گذشته‌ی ما را آشکار سازند.
جمع‌بندی
مطالعه‌ای جدید با بهره‌گیری از هوش مصنوعی نشان داد که تاریخ آمیزش میان انسان مدرن و نئاندرتال‌ها بسیار پیچیده‌تر و گسترده‌تر از تصورات پیشین است. این پژوهش سه موج اصلی از تبادل ژنتیکی طی ۲۵۰ هزار سال گذشته را شناسایی کرده و نظریه‌های فعلی درباره‌ی مهاجرت و تعامل میان گونه‌های انسانی را به چالش کشیده است. ابزار نوینی مانند IBDmix چشم‌اندازی تازه در کشف رازهای تکاملی انسان ایجاد کرده‌اند و اثبات کرده‌اند که نئاندرتال‌ها هرگز به‌طور کامل از تاریخ ما محو نشده‌اند—بلکه در وجود ما زنده‌اند.
