فیلم زندان زنان ایرانی به کارگردانی منیژه حکمت در سال 1381، اثری خاص و متفاوت از پشت میله‌های زندان است. این فیلم که چالش‌های زنان در زندان، رنج‌ها و مشکلات آن‌ها را نمایش می‌گذارد، می‌خواهد بگوید که یک زن هرچقدر خود را قوی و سخت نشان دهد، بازهم شکننده است. سرکوب و سرزنش زنان این بار با روایتی از 3 نسل متفاوت دیده می‌شود.

خلاصه داستان فیلم زندان زنان ایرانی؛ 3 نسل، یک سرنوشت، پشت دیوارهای بلند

همه‌چیز با آمدن یک رئیس جدید به زندان آغاز می‌شود. زنی با قوانین سخت‌گیرانه که تلاش می‌کند با ایجاد نظم، همه‌چیز را در کنترل خود نگه دارد. میترا، زندانی‌ که به‌دلیل قتل ناپدری‌اش چند سالی را در زندان گذرانده است، در برابر این قوانین سر خم نمی‌کند. او در برابر اجبارها می‌ایستد و همین مقاومت با تنبیهی سخت پاسخ داده می‌شود. کوتاه‌کردن موهای میترا و فرستادن او به سلول انفرادی هم نمی‌تواند این زن را پایبند قوانینی کند که حالا در این دوره از زندگی‌‌اش اهمیت چندانی ندارند.

در چنین فضای سختگیرانه و پرتنشی، زنی به نام گل‌اندام فرزندش را در شب بمباران هوایی به دنیا می‌آورد. دختری به نام سپیده که اولین تصویر زندگی‌اش را در بندهای زندان ثبت کرد.

حدودا 7 سال بعد شاهد خودکشی دختری هستیم که بی‌مهری و فشارهای روزگار او را به انحراف کشیده و حالا در زندان دیگر چیزی برای ازدست‌دادن ندارد. با مرگ سحر بازهم فضای بند دلگیر، بی‌رحم و پر از اندوه می‌شود.

دهه سوم زندگی میترا در زندان با اتفاقات عجیبی همراه است. به‌جای اینکه گذر عمر میترا را به زنی پخته تبدیل کند، بیشتر او را فرسوده و نالان کرده است‌. در همین روزها گروهی از دختران جوان خیابانی به بند او می‌آیند. سپیده، همان نوزادی که در زندان به‌دنیا آمد در میان آن‌ها است.

رابطه‌ای مادرانه بین میترا و سپیده شکل می‌گیرد و احساسی که شاید حاصل سال‌ها تنهایی، پشیمانی یا نیاز به مراقبت از دیگری باشد، میترا را کمی سرحال می‌آورد. زمانی که حکم آزادی میترا صادر می‌شود، او دیگر تمایلی به ترک زندان ندارد. بعداز 30 سال دنیای بیرون از زندان چه جذابیتی می‌تواند برای او داشته باشد؟ با آزادی سپیده، همه‌چیز تغییر می‌کند و او از میترا می‌خواهد تا باهم زندگی جدیدی را شروع کنند.

عوامل فیلم زندان زنان ایرانی؛ نخستین گام بلند منیژه حکمت در سینمای اجتماعی

منیژه حکمت، کارگردان و تهیه‌کننده فیلم زندان زنان ایرانی با حضور خود در عرصه فیلم‌سازی و به‌خصوص در این اثر، رویکردی اجتماعی، انتقادی و احساسی بر زندگی زنان ایرانی داشت.

نویسنده فیلم‌نامه زندان زنان فرید مصطفوی است که با فیلمبرداری محمد آلادپوش و موسیقی مجید انتظامی، صحنه‌هایی از خشونت، احساس شکنندگی و عمق غم و رنج زنان را به‌خوبی منتقل کردند.

بازیگران فیلم زندان زنان ایرانی؛ زنانی با صورت‌های زخمی و قلب‌های خاموش

بازیگران فیلم نقش مهمی در انتقال حس و پیام‌های عمیق آن دارند. ترکیبی از بازیگران برجسته و توانمند زن باعث شده فیلم به‌طور کامل حس رنجیدگی، تنش و ناامیدی در زندان را به‌تصویر بکشد. بازیگران برجسته فیلم زندان زنان ایرانی عبارت‌اند از رویا نونهالی، پگاه آهنگرانی، مریم بوبانی، رویا تیموریان و گلاب آدینه که هرکدام نماد بخشی از جامعه زنانه‌ای هستند که پشت دیوارهای بلند زندان، زندگی می‌کنند.

صحنه‌های خاص و ماندگار فیلم زندان زنان ایرانی

در این فیلم صحنه‌های حساس و فراموش‌نشدنی دیده می‌شود که مخاطب را با احساس لحظه‌ای بازیگر همچون غم، ترس، خشونت و ناامیدی مانوس می‌کند. اولین لحظه ورود میترا به زندان با انتقال حس وحشت کودکانه‌اش، ضربه احساسی ناگهانی را به بیننده وارد می‌کند.

صحنه‌هایی از درگیری شدید میان زندانی‌ها و واکنش‌های خشونت‌آمیز ماموران، واقعیت تلخ زندگی منزجر زندان را نمایش می‌دهد. در کنار چنین صحنه‌هایی می‌توان گفت‌وگوهای شبانه‌ زنان زندانی درباره زندگی، عشق، خیانت و خیالی از آزادی را چاشنی لحظات پر از تنش و رفتارهای بی‌رحمانه در زندان دانست.

نقد فیلم زندان زنان ایرانی؛ صدایی برای خاموشان

فیلم متفاوت زندان زنان در زمان اکران خود با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد. منتقدان از جسارت منیژه حکمت در روایت زندگی زندانیان زن تمجید کردند و آن را یکی از آثار مؤثر در احیای سینمای زنانه ایران دانستند. این تحسین‌ها و تشویق‌ها دقیقا زمانی بود که سینمای زن‌محور در ایران چندان مخاطبی نداشت.

یکی از نقدهای به‌جا و منصفانه این فیلم در مجله کلک گهر در سال 1381 درج شد. احمد زاهدی لنگرودی چنین می‌گوید “زندان زنان فیلمی با موضوعی بکر و جسورانه است(حداقل در ایران) چرا که برای نخستین بار است که در زندان زنان به روی مردم باز می‌شود و دوربین وارد بندی از سلول زندان زنان می‌شود و با نگاهی تلخ و موشکافانه به بررسی زندگی زنان زندانی می‌پردازد”

نقدهای منفی که بسیار کمی به فیلم وارد شده است که بیشتر به نمایش اغراق‌آمیز تنش‌ها در زندان می‌پردازد.

چرا باید فیلم زندان زنان ایرانی را ببینیم؟

اگر شما هم طرفدار سینمای ساختارشکن هستید یا از تماشای آثار کلیشه‌ای خسته شده‌اید، این فیلم بهترین گزینه برای شما است. تجربه بازی‌های درخشان و فضاسازی دقیق همراه با درک تغییرات اجتماعی ایران در 3 دهه از زاویه‌ای خاص روایت شده است که بیننده به عمق تبعیض، سرکوب، بی‌عدالتی و خشونت پی می‌برد.

پیام اصلی فیلم زندان زنان ایرانی؛ رشد، رنج و ایستادگی

فیلم پربیننده زندان زنان چه چیزی می‌خواهد به ما بگوید؟ آیا این اثر صرفا نمایشی از دیالوگ‌ها و نقش‌آفرینی بازیگران بوده یا اینکه هدف یا پیام خاصی پشت ساخت و اکران آن نهفته است؟

پیام اصلی این فیلم این است که نشان دهد زنان حتی در شرایط خاص، قادر به رشد، تحول و ایستادگی هستند. زندان زنان نشان می‌دهد که آزادی، صرفا بیرون‌رفتن از زندان نیست، شاید رسیدن به بلوغ فکری و خودباوری از آزادی ارزش بیشتری هم داشته باشد. دقیقا همان حسی که میترا در پایان فیلم دارد.

پیشنهاد ویرایشگر نت باز 360: سریال رهایم کن | روایتی از جدال عشق و رهایی

جمع‌بندی

فیلم زندان زنان ایرانی آغازی درخشان بر کارگردانی منیژه حکمت و یکی از آثار پیشرو در به‌تصویرکشیدن زندگی زنان به‌شمار می‌آید. با پرداخت دقیق، بازی‌های قوی و طراحی صحنه‌های مرتبط، فیلم توانسته در حافظه‌ سینمای ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. اگر درباره رفتار زنان، تنش‌ها و آنچه که در زندان می‌گذرد کنجکاو هستید، تماشای این فیلم حتما برای‌تان جالب خواهد بود.