با گسترش استفاده از هوش مصنوعی مولد در محیطهای کاری، این سؤال که «تکیه بر فناوریهای پیشرفته چه تأثیری بر تواناییهای شناختی انسان دارد؟» بیش از هر زمان دیگری مطرح شده است. پژوهش جدیدی از محققان مایکروسافت و دانشگاه کارنگی ملون نشان میدهد که استفاده نادرست از هوش مصنوعی میتواند به تحلیل رفتن مهارتهای شناختی منجر شود؛ اما این تحلیل رفتن دقیقاً چگونه رخ میدهد و چه راههایی برای مقابله با آن وجود دارد؟
پژوهش انجامشده روی ۳۱۹ کاربر که بهطور منظم از هوش مصنوعی در محل کار استفاده میکنند، نشان میدهد که تمرکز کاربران از تفکر انتقادی و تحلیلی بهسوی ارزیابی پاسخهای تولیدشده توسط هوش مصنوعی تغییر یافته است. در این میان، تنها ۳۶ درصد از شرکتکنندگان گفتهاند که بهطور فعال مهارتهای تفکر انتقادی را برای کاهش خطرات احتمالی ناشی از استفاده از هوش مصنوعی به کار میبرند. این نشان میدهد که اکثریت کاربران، به جای ایجاد، ارزیابی و تحلیل اطلاعات، تنها نقش ناظر بر خروجیهای هوش مصنوعی را بر عهده گرفتهاند.
بررسیها نشان میدهد که برخی افراد از هوش مصنوعی برای تولید ایمیلهای سازمانی، تحقیق درباره موضوعات خاص و دریافت توصیههای مختلف استفاده میکنند. اما نکته جالب اینجاست که بسیاری از آنها پس از دریافت پاسخ از هوش مصنوعی، دوباره به منابع دیگر مانند یوتیوب یا ویکیپدیا مراجعه میکنند تا صحت اطلاعات را بسنجند. این رفتار نشان میدهد که کاربران، حتی اگر از خروجیهای هوش مصنوعی استفاده کنند، همچنان به ابزارهای سنتی برای اطمینان از دقت اطلاعات متکی هستند.
با این حال، مطالعه نشان داده است که افرادی که اعتماد بیشتری به هوش مصنوعی دارند، کمتر از تفکر انتقادی استفاده میکنند. این بدان معناست که هرچقدر یک کاربر به صحت و تواناییهای هوش مصنوعی مطمئنتر باشد، احتمال کمتری دارد که در فرآیند تحلیل و ارزیابی اطلاعات مشارکت کند. این یافته مهم، زنگ خطری برای افرادی است که هوش مصنوعی را بدون هیچگونه بررسی یا اصلاحی به عنوان منبع اصلی تصمیمگیریهای خود در نظر میگیرند.
یکی از چالشهای اصلی این است که درک محدود کاربران از ضعفهای هوش مصنوعی، میتواند آنها را در معرض خطرات بیشتری قرار دهد. محققان معتقدند که آگاهی از محدودیتهای این فناوری، میتواند کاربران را به تفکر انتقادی بیشتری ترغیب کند. اما اگر فردی از خطرات احتمالی آگاه نباشد، احتمال دارد که بهطور ناخودآگاه به خروجیهای هوش مصنوعی تکیه کند و در نهایت مهارتهای شناختی خود را از دست بدهد.
نتیجهگیری
اگرچه این مطالعه بهطور مستقیم نمیگوید که هوش مصنوعی ما را “کودن” میکند، اما شواهد نشان میدهد که اتکای بیش از حد به این فناوری، ظرفیت حل مسئله و تصمیمگیری مستقل را تضعیف میکند. هوش مصنوعی میتواند ابزاری فوقالعاده برای افزایش بهرهوری باشد، اما تنها در صورتی که به عنوان یک مکمل برای تفکر انسانی مورد استفاده قرار گیرد، نه جایگزینی برای آن. بنابراین، اگر میخواهیم در دنیایی که فناوری با سرعت سرسامآوری پیشرفت میکند، همچنان هوشمند بمانیم، ضروری است که مهارتهای شناختی و انتقادی خود را حفظ و تقویت کنیم.
