در حالی که چشم‌انداز توسعه اقتصاد دیجیتال وابسته به زیرساخت‌های پایدار و آزاد اینترنت است، گزارش تازه‌ای از انجمن تجارت الکترونیک ابعاد نگران‌کننده‌ای از وضعیت کنونی را آشکار کرده است. اختلال‌های فنی، فیلترینگ گسترده و وعده‌های تحقق‌نیافته دولتی، اکنون به تهدیدی جدی برای امنیت شغلی میلیون‌ها نفر و پایداری کسب‌وکارهای دیجیتال تبدیل شده‌اند.
در نشستی که به بهانه انتشار این گزارش برگزار شد، اعضای کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک با هشدار نسبت به تداوم بی‌ثباتی در زیرساخت‌های دیجیتال، خواستار بازنگری فوری در سیاست‌های محدودساز فعلی شدند. آن‌ها معتقدند تا زمانی که فیلترینگ و سیاست‌های ناقص همچون «ایران‌اکسس» ادامه دارد، هیچ بهبودی واقعی در کیفیت اینترنت قابل انتظار نخواهد بود.
اعتماد از بین رفته: وقتی زیرساخت‌ها بی‌ثبات می‌شوند
رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک، پویا پیرحسینلو، به صراحت اعلام کرده است که تکرار اختلال‌های فنی مانند مشکلات در IPv6، پیام نگران‌کننده‌ای به فعالان دیجیتال می‌فرستد: شما نمی‌توانید به زیرساخت‌ها اعتماد کنید. این وضعیت بی‌ثباتی، توسعه‌ی محصول و خدمات دیجیتال را متوقف می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری در فضای آنلاین را بالا می‌برد.
یک میلیون شغل در معرض خطر
بر اساس آمار ارائه‌شده، حدود ۷۰۰ هزار کسب‌وکار کوچک در اینستاگرام فعال هستند و حداقل یک میلیون شغل به این بستر وابسته‌اند. ادامه اختلال‌ها یا فیلترینگ این فضاها نه‌تنها تهدیدی برای رشد اقتصادی است، بلکه معیشت مستقیم تعداد زیادی از مردم را به خطر می‌اندازد.
اختلال‌های ساختاری: از HTTP/3 تا فیلترینگ
طبق اظهارات پیرحسینلو، پروتکل نوظهور HTTP/3 به دستور شورای عالی فضای مجازی مسدود شده و پروتکل مهم دیگری یعنی IPv6 نیز با اختلال شدید روبرو است. این محدودیت‌ها نه‌تنها کیفیت اتصال را کاهش می‌دهند، بلکه رقابت‌پذیری ایران را در سطح جهانی نیز تحت تاثیر قرار داده‌اند.
او تأکید می‌کند که حتی با بهترین زیرساخت‌ها نیز، فیلترینگ فعلی کارکرد اصلی اینترنت را مختل می‌کند. عبور ترافیک از مسیرهای غیرمستقیم، استفاده اجباری از فیلترشکن و تاثیرات منفی آن بر سرعت، همه نشان‌دهنده‌ی سازوکاری ناقص و پرهزینه‌اند.
نقش فیلترینگ در کاهش کیفیت
طبق بررسی‌ها، بیش از ۹۳ درصد جوانان و ۸۶ درصد کل مردم برای دسترسی به اینترنت از فیلترشکن استفاده می‌کنند، حتی برای سایت‌هایی که فیلتر نیستند. این نشان‌دهنده اثرات گسترده و غیرقابل کنترل سیاست‌های فیلترینگ بر کیفیت اینترنت است. به گفته‌ی پیرحسینلو، حتی اگر زیرساخت‌های اینترنتی آمریکا نیز در ایران پیاده شود، در بستر فعلی با این حجم فیلترینگ، باز هم اختلال‌ها ادامه خواهند داشت.
ناکارآمدی سیاست ایران‌اکسس
حمیدرضا احمدی، نائب‌رئیس کمیسیون اینترنت، با اشاره به تجربه‌ی امنیتی در دوران «جنگ ۱۲ روزه» گفت که حتی سازمان‌های مالی بزرگ از طریق سرورهای داخلی هدف حمله قرار گرفتند. این مسئله نشان می‌دهد که محدودسازی سرویس‌ها به «ایران‌اکسس» نه‌تنها امنیت را افزایش نداده، بلکه باعث آسیب‌پذیری بیشتر نیز شده است.
او همچنین یادآور شد که وعده دولت برای خروج برخی سایت‌ها از وضعیت ایران‌اکسس هنوز عملی نشده و اعتماد کاربران و توسعه‌دهندگان به سیاست‌گذاری‌های دیجیتال دولت در حال فروپاشی است.
آینده‌ی اقتصاد دیجیتال در تنگنا
با توجه به داده‌ها و هشدارهای متخصصان، سیاست‌های فعلی نه‌تنها دسترسی به اینترنت باکیفیت را مختل کرده‌اند، بلکه توسعه‌ی اقتصاد دیجیتال را نیز به بن‌بست رسانده‌اند. در شرایطی که شبکه‌های اجتماعی به بستر اصلی درآمدزایی تبدیل شده‌اند، سیاست‌های محدودکننده موجب تهدید معیشت اقشار وسیعی از جامعه شده‌اند. با تداوم این رویکرد، سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال کاهش خواهد یافت و شکاف تکنولوژیک ایران با جهان عمیق‌تر خواهد شد.
اگر تغییر فوری در مسیر تصمیم‌گیری‌های کلان رخ ندهد، آینده اینترنت و اقتصاد دیجیتال کشور در ابهامی خطرناک فرو خواهد رفت.
جمع‌بندی
وعده‌هایی که درباره بهبود وضعیت اینترنت و رفع محدودیت‌ها داده شد، نه‌تنها عملی نشده‌اند بلکه اختلال‌ها، محدودیت‌ها و بی‌اعتمادی کاربران به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. فعالان حوزه دیجیتال هشدار می‌دهند که ادامه این وضعیت به معنای فروپاشی فرصت‌های اقتصادی نوین و امنیت شغلی میلیون‌ها نفر است؛ و اگر تغییرات سریع، هوشمندانه و شجاعانه‌ای صورت نگیرد، بازگشت به مسیر رشد دیجیتال بسیار دشوار خواهد بود.
