پلتفرم X، که با تغییرات جنجالی اخیرش زیر ذره‌بین کاربران و تحلیل‌گران قرار گرفته، بار دیگر با تصمیمی تازه خود را به تیتر خبرها کشاند. این بار هدف، محدودسازی استفاده از محتوای این شبکه اجتماعی برای آموزش مدل‌های زبانی هوش مصنوعی است؛ تصمیمی که بیش از آنکه صرفاً یک تغییر فنی باشد، پیامی روشن برای رقبا دارد.
در ادامه‌ی موج محدودیت‌هایی که غول‌های دیجیتال برای حفظ انحصار داده‌ها و مقابله با رقابت در حوزه هوش مصنوعی اتخاذ می‌کنند، شبکه اجتماعی X نیز دست به بازنگری در سیاست‌های توسعه‌دهندگان خود زده است. تغییرات جدید در شرایط استفاده از API این پلتفرم، به‌طور خاص استفاده از داده‌های X برای آموزش یا تنظیم دقیق (فاین‌تیونینگ) مدل‌های بنیادین و پیشرفته را ممنوع می‌کند؛ حرکتی که در پس‌زمینه آن رقابت پرتنش میان شرکت‌های بزرگ فعال در عرصه هوش مصنوعی به‌وضوح دیده می‌شود.
بر اساس آخرین به‌روزرسانی شرایط استفاده برای توسعه‌دهندگان، شبکه اجتماعی X (که پیش‌تر با نام توییتر شناخته می‌شد) به صراحت استفاده از محتوای خود برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی را ممنوع اعلام کرده است. در بخشی جدید تحت عنوان «مهندسی معکوس و سایر محدودیت‌ها»، جمله‌ای اضافه شده که تصریح می‌کند:
«شما مجاز نیستید، و نباید سعی کنید (یا به دیگران اجازه دهید) از API یا محتوای X برای آموزش یا تنظیم دقیق مدل‌های بنیادین یا مرزی استفاده کنید.»
این تغییر سیاست، هم‌راستا با مالکیت اخیر شرکت xAI بر پلتفرم X در ماه مارس صورت گرفته است. xAI، شرکت فعال ایلان ماسک در حوزه هوش مصنوعی، طبیعتاً تمایل ندارد بدون قراردادهای فروش رسمی، داده‌های پلتفرم متعلق به خود را در اختیار رقبای تجاری‌اش قرار دهد.
نکته قابل توجه آن است که در سال ۲۰۲۳، همین پلتفرم تغییراتی در سیاست‌های حفظ حریم خصوصی خود اعمال کرده بود که امکان استفاده از داده‌های عمومی کاربران برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی را فراهم می‌ساخت. سپس در اکتبر همان سال، درهای استفاده ثالث از داده‌ها برای آموزش مدل‌ها نیز بازتر شد. اما حالا با چرخشی ۱۸۰ درجه، X تصمیم گرفته این درها را ببندد و استفاده از محتوای پلتفرم را تحت کنترل کامل خود درآورد.
این رویکرد تنها به X محدود نمی‌شود. ردیت نیز به‌تازگی اقدامات محافظتی در برابر خزنده‌های هوش مصنوعی اتخاذ کرده است. همچنین، مرورگر جدید شرکت Browser Company با تمرکز بر هوش مصنوعی، بندی مشابه در شرایط استفاده خود گنجانده که مانع استخراج داده توسط هوش مصنوعی می‌شود.
این تصمیم X را باید در بستر رقابت شدید کنونی میان شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی تفسیر کرد. در زمانی که داده‌های متنی یکی از سرمایه‌های کلیدی در آموزش مدل‌های زبان بزرگ (LLM) محسوب می‌شود، هرگونه دسترسی آزاد به این داده‌ها می‌تواند معادل واگذاری رایگان سرمایه‌ی اطلاعاتی باشد. به‌ویژه برای شرکتی چون xAI که خود در حال توسعه مدل‌های هوش مصنوعی است، کنترل بر منبع داده‌های متنی اهمیت استراتژیک دارد.
با محدودسازی دسترسی توسعه‌دهندگان به محتوای X، عملاً شرکت‌هایی مانند OpenAI، Anthropic، Google DeepMind یا Meta ناچار خواهند بود برای استفاده از این داده‌ها به توافق‌های تجاری روی بیاورند. از سوی دیگر، این اقدام می‌تواند فرصتی برای درآمدزایی مستقیم از داده‌ها فراهم آورد؛ چیزی که ردیت نیز از طریق فروش داده به گوگل و OpenAI در حال پیگیری آن است.
همچنین، می‌توان پیش‌بینی کرد که این روند محدودسازی عمومی‌تر شود؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی که داده‌ها ارزش زیادی برای مدل‌سازی دارند، مثل شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم‌های خبری و مرورگرها.
تصمیم اخیر X برای ممنوع‌سازی استفاده از محتوایش در آموزش مدل‌های هوش مصنوعی، بازتابی از فضای جدید رقابت در دنیای فناوری و به‌ویژه هوش مصنوعی است؛ فضایی که در آن، هر بایت داده ارزشمند شده و مالکیت اطلاعات به یک مزیت رقابتی تبدیل گشته است. با توجه به اینکه دیگر شرکت‌های بزرگ نیز مسیر مشابهی را در پیش گرفته‌اند، می‌توان گفت که «دوران طلایی آموزش آزاد مدل‌های هوش مصنوعی» به پایان خود نزدیک شده است. از این پس، داده‌هایی که زمانی آزادانه در اختیار همگان بود، به سکه‌های طلا در میدان نبرد هوش مصنوعی بدل می‌شوند.
