نقشه راه ترامپ برای نبرد جهانی هوش مصنوعی

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، قرار است در رویدادی در واشنگتن‌دی‌سی برنامه بلندپروازانه هوش مصنوعی خود را علنی کند. این اولین سخنرانی مهم او درباره هوش مصنوعی پس از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش است. طرح اقدام هوش مصنوعی ترامپ چشم‌اندازی از استراتژی‌ها و اولویت‌های دولت او در این حوزه را ارائه خواهد کرد و به احتمال فراوان فناوری هوش مصنوعی یکی از عناصر تعیین‌کننده دوران او خواهد شد.

اهمیت این برنامه در این است که جایگزینی برای دستور اجرایی بایدن محسوب می‌شود که با تأکید بر ایمنی، گزارش‌دهی و کاهش سوگیری طراحی شده بود؛ ترامپ آن دستور را لغو کرد و معتقد است مقررات سخت‌گیرانه می‌تواند نوآوری در شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی را کند کند.

انتظار می‌رود طرح جدید ترامپ روی سرعت بخشیدن به توسعه و گسترش فن‌آوری هوش مصنوعی آمریکایی تمرکز کند. حمایت از پروژه‌های عظیم مراکز داده و ارائه تسهیلات مجوزهای ساخت، در کنار آزادسازی تجارت تراشه‌های هوش مصنوعی به سود صنعت داخلی خواهد بود. در کنار این ابعاد فن‌آورانه، جنبه‌های سیاسی و ایدئولوژیک نیز نقشی پررنگ دارد؛ دولت ترامپ به‌ویژه با طرح ادعای تقویت «بی‌طرفی» مدل‌های هوش مصنوعی در مقابل آنچه به عنوان جهت‌گیری‌های جناح چپ یا «ووک‌زده» توصیف می‌کند، توجه رسانه‌ها را جلب کرده است.

در مقابل، گروه‌هایی از کارشناسان و فعالان اجتماعی به‌ناچار اعتراض کرده‌اند که این طرح ممکن است بیش از آن که به منافع عمومی بیندیشد، پیرو منافع شرکت‌های بزرگ و خط‌مشی‌های حزب جمهوری‌خواه باشد.

تسریع هوش مصنوعی آمریکا

گزارش‌ها نشان می‌دهد دولت ترامپ این طرح را بر سه محور اصلی بنا خواهد کرد: زیرساخت، نوآوری و نفوذ جهانی. در بخش زیرساخت، کاخ سفید با هدف رفع موانع اداری و قانونی می‌خواهد ساخت مراکز داده عظیم هوش مصنوعی را تسریع کند. این شامل بهبود روند صدور مجوزها و سرمایه‌گذاری در شبکه برق و منابع انرژی جدید برای تأمین نیاز مصرف انرژی فوق‌العاده بالای این مراکز است. نکته مهم آن است که مراکز داده بزرگ به آب و برق زیادی نیاز دارند و کارشناسان هشدار می‌دهند بدون افزایش سریع ظرفیت تولید انرژی، کاهش برق یا کمبود منابع ممکن است تا پایان دهه جاری پدید آید.

در این راستا، ترامپ از پروژه‌های بزرگ بین‌المللی مانند پروژه «Stargate» چندین میلیارد دلاری با مشارکت OpenAI، Oracle و SoftBank حمایت کرده و محدودیت‌های صادرات تراشه انویدیا را کاهش داده است که نشانه‌ای از تلاش او برای تسهیل زیرساخت‌هاست.

• زیرساخت: دولت ترامپ قصد دارد روند صدور مجوزها برای ساخت مراکز داده هوش مصنوعی را ساده و تسریع کند، شبکه برق را مدرن‌سازی نماید و منابع انرژی جدید (مثل انرژی‌های تجدیدپذیر یا سوخت‌های فسیلی جدید) را برای تأمین برق این مراکز در نظر بگیرد. بدون این اقدامات، افزایش مصرف انرژی توسط مراکز داده می‌تواند باعث مشکلات زیست‌محیطی و کمبود انرژی شود.

• نوآوری: پشتیبانی از شرکت‌های نوپا و بزرگ فناوری به‌عنوان هسته نوآوری هوش مصنوعی آمریکاست. در این محور، ترامپ قصد دارد موانع پیش‌رو را کاهش دهد؛ برای مثال، تلاش برای مخالفت یا محدود کردن وضع قوانین ایالتی جدید در حوزه هوش مصنوعی که ممکن است شرکت‌ها را در بهره‌گیری سریع از فناوری دچار مشکل کند. این سیاست در نظر دارد فضای رقابتی گسترده‌تری فراهم کند، هرچند منتقدان می‌گویند ممکن است تدوین استانداردهای ایمنی و امنیتی لازم را دچار مشکل کند.

• نفوذ جهانی: دولت ترامپ می‌خواهد مدل‌ها و تراشه‌های هوش مصنوعی آمریکایی در سطح جهانی الگو باشد. به این منظور برنامه‌هایی برای صادرات فناوری‌های آمریکایی و ترویج استفاده جهانی از مدل‌های هوش مصنوعی ساخته‌شده در آمریکا وجود دارد. این اقدام تلاشی است تا با پیشرفت آزمایشگاه‌های قدرتمند چینی مانند DeepSeek یا Qwen، رقابت جهانی در حوزه هوش مصنوعی به نفع آمریکا باشد. در مجموع، هدف این محور آن است که آمریکا در مسابقه جهانی هوش مصنوعی پیشتاز بماند.

مبارزه با هوش مصنوعی «ووک‌زده»

یکی از بخش‌های خبرساز طرح ترامپ، تلاش برای مقابله با آنچه «هوش مصنوعی ووک‌زده» می‌خوانند، است. گزارش‌ها نشان می‌دهد ترامپ دستوری اجرایی برای شرکت‌های فناوری دارای قراردادهای دولتی صادر خواهد کرد که در آن از آن‌ها می‌خواهد مدل‌های هوش مصنوعی خود را به نحوی تعلیم دهند که زبان بی‌طرفانه و فاقد سوگیری جناحی باشد.

در عمل، این به معنای آن است که ترامپ می‌خواهد شرکت‌هایی مانند OpenAI، گوگل و Anthropic تضمین دهند پاسخ‌های تولیدشده توسط ابزارهای گفتگو مبتنی بر هوش مصنوعی، جهت‌گیری راست یا چپ نداشته باشند و از اظهارنظرهای سیاست‌زده اجتناب کنند.

این سیاست جدید در چارچوب رقابت سیاسی بین حزب جمهوری‌خواه و اکثر فعالان دره سیلیکون قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر، جمهوری‌خواهان شرکت‌های شبکه‌های اجتماعی را به دستکاری الگوریتم‌ها و سانسور دیدگاه‌های محافظه‌کار متهم کرده‌اند و اکنون نوبت به هوش مصنوعی رسیده است.

منتقدان می‌پرسند چه نهاد یا معیاری تعیین می‌کند زبان یک مدل هوش مصنوعی چقدر «بی‌طرف» یا «بدون سوگیری» است، و این موضوع چگونه با ادعای ترامپ مبنی بر حامی آزادی بیان جور در می‌آید. جالب آنکه اخیراً یک قاضی فلوریدایی حکم داده است که ربات‌های چت هوش مصنوعی مشمول متمم اول قانون اساسی آمریکا نیستند، و این می‌تواند امکان وضع چنین دستوراتی را تسهیل کند.

در واکنش به فشارها، شرکت‌های هوش مصنوعی سعی کرده‌اند میزان دیدگاه‌های مختلف را در پاسخ‌های خود افزایش دهند. اما آن‌ها در وضعیت دشواری قرار گرفته‌اند که همزمان باید پاسخ‌هایی تولید کنند که همه را راضی نگه دارد و در عین حال از پخش دیدگاه‌های افراطی یا اطلاعات غلط جلوگیری کند.

به‌عنوان نمونه، ایلان ماسک که زمانی حامی مالی اصلی ترامپ بود، شرکت xAI را با هدف تولید یک چت‌بات «ضد ووک» به نام Grok تأسیس کرد. اما حتی تلاش او با مشکلاتی مواجه شده؛ Grok در هفته‌های اخیر به دفعات عذرخواهی کرد زیرا به طور مکرر محتوای ضدیهودی تولید کرده و در پاسخ به پرسش‌های حساس تنها نظر شخصی ماسک را ارائه می‌داد. این اتفاقات نشان می‌دهد اجرای دقیق دستور العمل جدید ترامپ ساده نخواهد بود و شرکت‌ها در تعادل بین «بی‌طرفی» و مسئولیت اجتماعی گیر کرده‌اند.

خواسته‌های ترامپ و واکنش‌ها

طرح اقدام ترامپ از قبل با واکنش‌های مختلفی روبرو شده است. از یک طرف، شرکت‌های بزرگ فناوری و سیلیکون‌ولی طی فرآیند جمع‌آوری نظرات، پیشنهادات خود را ارائه کرده‌اند و از سوی دیگر، گروه‌هایی از کارگران، محیط‌زیستی‌ها و مدافعان حقوق مصرف‌کننده برنامه‌های جایگزینی مطرح کرده‌اند.

• شرکت‌های بزرگ فناوری: اوپن‌ای‌آی، گوگل، متا و آمازون در بیش از ۱۰٬۰۰۰ دیدگاه عمومی که ارسال شده، خواسته‌های مهمی مطرح کرده‌اند. به‌عنوان مثال، این شرکت‌ها از دولت خواسته‌اند قانونی وضع شود که آموزش مدل‌های بزرگ زبان‌محور روی داده‌های دارای حق نشر را مصداق «استفاده منصفانه» بداند. چنین قانونی می‌تواند به‌ویژه به سود این غول‌ها باشد که اکنون درگیر دعوای حقوقی با ناشران موسیقی، فیلم و اخبار هستند؛ آن‌ها مدعی‌اند هوش مصنوعی با استفاده از آثار این صنایع برای آموزش، ارزش آثار اصلی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، متا از دولت خواسته است محافظت از «مدل‌های آزاد» (متن‌باز) را تضمین کند تا رقابت در این بازار حفظ شود. با این حال، هوش مصنوعی متن‌باز نگرانی‌هایی نیز ایجاد کرده است؛ به‌عنوان مثال، Anthropic هشدار داده است مدل‌های متن‌باز ممکن است فناوری‌های پیشرفته را در اختیار بازیگران مخرب مانند دولت‌های خارجی قرار دهد.

• جامعه مدنی و دولت‌های ایالتی: گروهی متشکل از بیش از ۹۰ سازمان غیردولتی (کارگری، عدالت زیست‌محیطی، حقوق مصرف‌کننده و…) نامه‌ای با عنوان «طرح عمل مردمی هوش مصنوعی» منتشر کرده‌اند که طیفی از سیاست‌ها را پیشنهاد می‌کند و تأکید دارد منافع شهروندان باید اولویت یابد. این گروه ضمن اشاره به نیاز مراکز داده هوش مصنوعی به انرژی، هشدار می‌دهد که نباید اجازه داد «بیگ‌تک» و «بیگ‌اویل» (شرکت‌های بزرگ فناوری و نفتی) قوانین این حوزه را بنویسند و منافع کارگران و خانواده‌های آمریکایی تحت‌الشعاع قرار گیرد. همچنین باید توجه کرد که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اکثریت مردم آمریکا خواستار قوانین ایمنی و گزارش‌دهی دقیق برای شرکت‌های هوش مصنوعی هستند. در نتیجه، قانون‌گذاران ایالتی در چندین ایالت در حال تدوین لوایحی برای الزامی کردن گزارش‌های ایمنی به دلیل نگرانی عمومی‌اند، هرچند احتمال می‌رود اجرای این قوانین با مقاومت دولت فدرال جدید و احزاب هم‌سلیقه روبرو شود.

چشم‌انداز و پیش‌بینی‌ها

با توجه به جهت‌گیری طرح ترامپ، چند پیش‌بینی معقول وجود دارد. نخست این‌که تسهیلات و تسریع در ساخت مراکز داده هوش مصنوعی به سرعت باعث رشد صنعت خواهد شد. این موضوع می‌تواند مشاغل جدیدی ایجاد کند و جایگاه آمریکا را در زمینه تولید سخت‌افزار و نرم‌افزار هوش مصنوعی تقویت کند. اما این رشد شتاب‌زده بدون چالش نخواهد بود: افزایش مصرف برق و آب مراکز داده می‌تواند فشار بر زیرساخت‌های محلی را افزایش دهد و تا دهه آینده کمبود انرژی یا تنش‌های زیست‌محیطی را به دنبال داشته باشد. برای مثال، بسیاری از مراکز جدید در مناطقی ساخته می‌شوند که دسترسی به برق ارزان و آب کافی دارند، و این موضوع اعتراضات محلی و نگرانی‌های زیست‌محیطی را دامن خواهد زد.

از سوی دیگر، تمرکز صرف بر نوآوری و از میان برداشتن قوانین محدودکننده می‌تواند به معنای چشم‌پوشی از برخی استانداردهای ایمنی و اخلاقی باشد. در کوتاه‌مدت شاید شرکت‌ها بتوانند سریع‌تر آزمایش و ارایه خدمات کنند، اما در بلندمدت، هر حادثه‌ای (نظیر ایجاد اطلاعات نادرست فاجعه‌بار یا وقوع خطاهای ایمنی) به اعتبار این سیاست‌ها لطمه خواهد زد.

ترامپ در موضع‌گیری خود «طرفدار آزادی بیان» نامیده می‌شود، بنابراین تحمیل مقرراتی بر محتوا می‌تواند تناقضی آشکار باشد و احتمالاً منجر به اختلاف‌نظر حقوقی و سیاسی شود. حزب دموکرات و جامعه مدنی هشدار می‌دهند که اگر تنها منافع تجاری در اولویت باشد، اعتماد عمومی به فناوری هوش مصنوعی آسیب می‌بیند و ممکن است در آینده فشار بر بازگشت بعضی مقررات افزایش یابد.

در بعد جهانی نیز شتاب ترامپ می‌تواند دو وجه داشته باشد. از یک طرف، استراتژی تهاجمی برای صدور محصولات آمریکایی می‌تواند منجر به پیشتازی این کشور در بازارهای بین‌المللی شود و استانداردهای آمریکا را به مدل جهانی تبدیل کند. این موضوع برتری آمریکا را در رقابت با چین و دیگر قدرت‌های بزرگ تقویت می‌کند.

از سوی دیگر، تداوم روندی که همه مجوزها را ساده می‌کند و چانه زدن برای مقررات بین‌المللی را تضعیف می‌سازد، می‌تواند واکنش چین، اتحادیه اروپا و سایر رقبا را به همراه داشته باشد؛ آن‌ها ممکن است به توسعه سریع خود ادامه دهند یا اتحادهایی بسازند که در نهایت جایگاهی توازن‌گرایانه در بازار جهانی ایجاد کند. بنابراین، در کوتاه‌مدت احتمالاً آمریکا بیشترین پیشرفت را خواهد کرد، اما در بلندمدت باید از کنار نیامدن با مشکلات احتمالی ناامید نشود و سیاست‌گذاران با دقت اوضاع را رصد کنند.

• تسریع در گسترش مراکز داده و زیرساخت‌ها می‌تواند به افزایش تقاضای انرژی و چالش‌های زیست‌محیطی منجر شود که نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر در منابع تجدیدپذیر یا گسترش شبکه برق است.

• رشد سریع صنعت هوش مصنوعی آمریکا ممکن است به افزایش صادرات فناوری و تقویت جایگاه آمریکا در رقابت جهانی (مخصوصاً در مقابل چین) بیانجامد، به شرط آن که سایر کشورها عقب ننشینند.

• اختلاف میان دیدگاه فدرال و ایالتی در زمینه مقررات هوش مصنوعی تشدید خواهد شد؛ ممکن است جنگ حقوقی بر سر تعریف «بی‌طرفی» و آزادی بیان در پاسخ‌های هوش مصنوعی درگیری ایجاد کند.

• نارضایتی عمومی از عدم رعایت ایمنی ممکن است نهایتاً دولت‌های آینده را مجبور به بازنگری کند. در صورت بروز هر مشکل بزرگ، دولت‌های بعدی احتمالاً متوجه فواید بازتعادل‌بخشی بین نوآوری و ایمنی خواهند شد.

محورهای کلیدی طرح اقدام ترامپ

جمع‌بندی

طرح عمل هوش مصنوعی ترامپ نوید می‌دهد که دولت جدید ایالات متحده با تسریع در گسترش مراکز داده، آزادسازی تجارت فناوری و افزایش سرمایه‌گذاری در نوآوری، جهشی در صنعت هوش مصنوعی این کشور ایجاد کند. در مقابل، این طرح با دستورالعمل‌های سخت برای حذف سوگیری‌های سیاسی در مدل‌ها و مخالفت با قوانین ایالتی همراه است که ابعاد سیاسی و اجتماعی جدیدی به رقابت فناورانه می‌افزاید.

منتقدان نگرانند که این سیاست‌ها بیش از آنکه امنیت و منافع عمومی را تأمین کنند، شرایط را به نفع شرکت‌های بزرگ و ایدئولوژی خاصی سوق دهند. از سوی دیگر حامیان تأکید می‌کنند بدون این تدابیر، آمریکا نمی‌تواند از سایر رقبای جهانی عقب نماند. در نهایت، سرنوشت این برنامه بستگی به تعادل میان نوآوری و مقررات دارد و آینده نشان خواهد داد آیا این دستورالعمل می‌تواند آمریکا را در مسابقه جهانی هوش مصنوعی پیش بیندازد یا چالش‌های جدیدی پیش خواهد آورد.