روژه‌ای به نام World با هدف تفکیک انسان‌ها از هوش مصنوعی، نگرانی‌های تازه‌ای را درباره آینده حریم خصوصی برانگیخته است. ویتالیک بوترین، بنیان‌گذار اتریوم، با لحنی هشدارآمیز نسبت به تبعات این پروژه بر حریم خصوصی کاربران هشدار داده و آن را گامی خطرناک به‌سوی ایجاد یک هویت واحد دیجیتال می‌داند.
این پروژه که توسط سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI و الکس بلانیا راه‌اندازی شده، وعده می‌دهد با اسکن عنبیه چشم افراد و ثبت آن در بلاکچین، هویت منحصربه‌فردی برای هر انسان بسازد. اما پشت این نوآوری، به‌گفته‌ی بوترین، یک واقعیت نگران‌کننده نهفته است: تمرکز بیش‌از‌حد بر شناسایی هویت به قیمت از بین‌بردن ناشناسی.
پروژه World چیست و چگونه کار می‌کند؟
پروژه World که در ابتدا با نام Worldcoin شناخته می‌شد، با هدف ایجاد یک سیستم جهانی شناسایی هویت انسانی توسعه یافته است. این پروژه از اسکن عنبیه چشم برای تولید یک شناسه دیجیتال منحصر‌به‌فرد بهره می‌برد و این داده را بر بستر بلاکچین ثبت می‌کند. ادعای اصلی بنیان‌گذاران این است که با این روش، می‌توان انسان را از بات‌های هوش مصنوعی تفکیک کرد، آن هم بدون افشای اطلاعات شخصی کاربر.
دغدغه‌های بوترین: زنگ خطر برای ناشناسی دیجیتال
ویتالیک بوترین با انتشار یادداشتی تحلیلی، نسبت به عواقب این پروژه هشدار داد. او معتقد است حتی اگر از فناوری اثبات بدون دانش (ZK) استفاده شود، ماهیت «هر فرد، یک شناسه» می‌تواند در نهایت تمام فعالیت‌های یک شخص را به یک هویت عمومی متصل کند. به‌گفته بوترین، این امر به‌معنای از بین‌رفتن توانایی کاربران برای بهره‌مندی از نام مستعار و حفظ حریم خصوصی در فضای دیجیتال است.
مخاطرات امنیتی و نظارتی در دنیای واقعی
بوترین در تحلیل خود به مثال مشخصی از اعمال فشار دولتی برای افشای هویت اشاره می‌کند: دولت آمریکا اخیراً از دانشجویان متقاضی ویزا خواسته حساب‌های کاربری خود را عمومی کنند. به عقیده او، در آینده دولت‌ها می‌توانند از چنین شناسه‌هایی برای ردیابی جامع افراد بهره ببرند، حتی اگر در ظاهر این شناسه‌ها ناشناس بمانند.
راه‌حل پیشنهادی: هویت چندگانه و توزیع‌شده
در مقابل مدل متمرکز پروژه World، بوترین بر استفاده از سامانه‌هایی تأکید می‌کند که در آن هویت افراد از چندین مسیر تأیید می‌شود، بدون وجود یک مرجع مرکزی مسلط. این مدل که مبتنی بر هویت‌های چندگانه و توزیع‌شده است، می‌تواند هم زمان با تأمین اعتبارسنجی دیجیتال، از حریم خصوصی افراد محافظت کند.
فرصت یا تهدید؟ تحلیل آینده‌نگرانه پروژه World
از دیدگاه بوترین، پروژه‌هایی همچون Worldcoin هرچند با نیت حفاظت از اکوسیستم دیجیتال در برابر بات‌ها شکل گرفته‌اند، اما در عمل می‌توانند دروازه‌ای به‌سوی نظارت کامل و کنترل اجتماعی باز کنند. فناوری اثبات بدون دانش هرچقدر هم پیشرفته باشد، زمانی که با الزامات قانونی یا ساختارهای قدرت ترکیب شود، می‌تواند ابزاری برای از بین بردن آزادی دیجیتال افراد گردد.
چرا پروژه World خطرناک توصیف شده است؟
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| فناوری استفاده‌شده | اسکن عنبیه + اثبات بدون دانش (ZK) |
| هدف اصلی | تفکیک انسان از هوش مصنوعی با استفاده از شناسه دیجیتال |
| ساختار پروژه | تحت نظر سازمان Tools for Humanity به رهبری سم آلتمن |
| مخاطرات مطرح‌شده | از بین رفتن ناشناسی، ردیابی دولتی، تمرکز هویت در یک شناسه |
| راه‌حل جایگزین بوترین | سیستم‌های هویت چندگانه، توزیع‌شده و بدون مرجع مرکزی |
در فضای پرشتاب رقابت بین حفاظت از امنیت دیجیتال و صیانت از آزادی‌های فردی، پروژه‌هایی مانند Worldcoin روی مرز باریکی حرکت می‌کنند. استفاده از تکنولوژی‌هایی نظیر ZK در نگاه اول پاسخی هوشمندانه به دغدغه حریم خصوصی است، اما اگر در بستری متمرکز پیاده‌سازی شود، ماهیت حفظ ناشناسی را زیر سوال می‌برد. این همان نقطه‌ای است که بوترین به‌درستی آن را هدف قرار می‌دهد. آینده هویت دیجیتال نه در تمرکز و کنترل، بلکه در توزیع قدرت و احترام به حق ناشناس ماندن نهفته است. پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده، رقابت اصلی بین دو رویکرد «تمرکزگرای کنترلی» و «توزیع‌گرای آزادی‌محور» شکل گیرد، که نتیجه‌ی آن نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت اینترنت و آزادی کاربران خواهد داشت.
جمع‌بندی
پروژه World با هدف ایجاد مرز شفاف بین انسان و هوش مصنوعی طراحی شده، اما به‌زعم ویتالیک بوترین، با مخاطرات جدی برای آزادی دیجیتال همراه است. او هشدار می‌دهد که ساختار «یک شناسه برای هر نفر» حتی با استفاده از فناوری‌های نوین مانند ZK می‌تواند به نظارت کامل منجر شود. بوترین پیشنهاد می‌دهد به‌جای تمرکز بر مدل‌های متمرکز هویتی، به‌سمت سامانه‌هایی حرکت کنیم که چندگانه، توزیع‌شده و غیرمتمرکز باشند.
