در نبردی قضایی که مرزهای حقوق مالکیت فکری را در عصر هوش مصنوعی به چالش می‌کشد، شرکت متا موفق شد در یک دعوی پر سر و صدا از سوی ۱۳ نویسنده مشهور از جمله سارا سیلورمن، پیروزی حقوقی قابل توجهی به‌دست آورد. این نویسندگان، متا را به استفاده غیرقانونی از آثارشان برای آموزش مدل‌های زبانی متهم کرده بودند؛ اما قاضی فدرال، وینس چابریا، نظر متفاوتی داشت.
با صدور یک حکم خلاصه که نیازی به حضور هیئت منصفه نداشت، قاضی چابریا اعلام کرد استفاده متا از این آثار، در چارچوب «استفاده منصفانه» از قانون کپی‌رایت قرار می‌گیرد و بنابراین غیرقانونی محسوب نمی‌شود. این تصمیم نه‌تنها خبر خوشی برای متا، بلکه علامتی از تغییر در جبهه حقوقی به نفع صنعت تکنولوژی محسوب می‌شود.
رأیی به سود فناوری
حکم قاضی چابریا، تنها چند روز پس از رأی مشابه به نفع شرکت Anthropic صادر شد و در مجموع، نشانه‌ای از تقویت جایگاه حقوقی شرکت‌های فناوری در برابر نویسندگان و صاحبان رسانه‌هاست. این رأی‌ها به‌نوعی زمینه‌ساز حمایت قانونی از آموزش مدل‌های زبانی مبتنی بر داده‌های موجود شده‌اند.
در هر دو پرونده، دادگاه تشخیص داد که شرکت‌های متهم از آثار تحت کپی‌رایت به شیوه‌ای تحولی (Transformative) استفاده کرده‌اند و صرفاً به بازتولید مستقیم محتوا بسنده نکرده‌اند.
چرا این رأی پیروزی مطلق نیست؟
با وجود این که متا موفق به دفاع از خود شد، قاضی به صراحت اعلام کرد این رأی نباید به‌عنوان یک «سفید امضا» برای تمامی پروژه‌های مشابه تعبیر شود. محدودیت دامنه رأی و ضعف استدلال‌های شاکیان در این پرونده، عامل اصلی موفقیت متا معرفی شده است.
قاضی اظهار داشت که نویسندگان نتوانستند مدارک کافی مبنی بر آسیب به بازار فروش آثارشان ارائه دهند؛ عاملی کلیدی برای اثبات نقض کپی‌رایت در دادگاه.
آینده دعوی‌ها؛ مسیر هنوز مبهم است
گرچه متا و Anthropic فعلاً از اتهامات تبرئه شده‌اند، اما پرونده‌هایی با دامنه‌ای وسیع‌تر و استدلال‌هایی قوی‌تر در جریان است. برای نمونه، نیویورک تایمز از OpenAI و مایکروسافت بابت آموزش مدل‌های هوش مصنوعی با استفاده از مقالات خبری خود شکایت کرده است. همچنین، شرکت‌هایی مانند دیزنی و یونیورسال نیز علیه Midjourney به دلیل استفاده از فیلم‌ها و سریال‌هایشان اقامه دعوی کرده‌اند.
قاضی چابریا به این نکته اشاره کرده که موفقیت در دفاع از استفاده منصفانه، به جزئیات خاص هر پرونده بستگی دارد و برخی بازارها، مانند خبر یا ویدئو، آسیب‌پذیرتر از سایرین هستند.
«استفاده منصفانه» یا سوءاستفاده پنهان؟
نکته کلیدی در این پرونده، تاکید قاضی بر استفاده «تحولی» متا از آثار است. مدل‌های زبانی این شرکت نه تنها محتوای کتب را تکرار نکرده‌اند، بلکه از آن‌ها برای خلق ساختارهای جدید زبانی بهره برده‌اند. از سوی دیگر، هیچ شاهد معتبری مبنی بر کاهش فروش کتاب‌های نویسندگان شاکی ارائه نشد؛ موضوعی که نقش حیاتی در نتیجه پرونده داشت.
پیامدهای حقوقی و صنعتی یک رأی جنجالی
پیروزی متا و Anthropic را می‌توان به‌عنوان نشانه‌ای از چرخش ترازوی عدالت به نفع نوآوری‌های فناورانه تعبیر کرد؛ اما این پیروزی شکننده‌تر از آن است که تصور شود به قانونی شدن کامل استفاده از محتوای تحت کپی‌رایت در آموزش هوش مصنوعی منجر شود. در واقع، قضاوت‌ها اکنون بیشتر به استراتژی حقوقی و میزان قدرت مستندسازی در هر پرونده بستگی دارد.
با پیچیدگی و گسترش استفاده از مدل‌های زبانی در صنایع مختلف، مرزهای سنتی قانون کپی‌رایت نیازمند بازتعریف دقیق و انطباق با عصر الگوریتم‌ها هستند. بدون این بازنگری، دعوی‌های متعدد آتی می‌توانند آینده توسعه هوش مصنوعی را وارد مسیرهای مبهم قانونی کنند.
پیشنهاد ویرایشگر نت باز 360: اعتراض طرفداران گیبلی به تصاویر هوش مصنوعی
جمع‌بندی
با رأی دادگاه فدرال به نفع متا، فناوری یک گام مهم در جبهه حقوقی برداشت. در حالی که این حکم می‌تواند الگویی برای پرونده‌های مشابه باشد، همچنان پرونده‌هایی در جریان هستند که ممکن است نتیجه متفاوتی رقم بزنند. این رأی، نه نقطه پایان، بلکه آغاز فصلی تازه در تعامل حقوق مالکیت فکری با یادگیری ماشین است.
